Smartfony, laptopy czy tablety to nieodłączna część życia współczesnego człowieka. Większość z nas obecnie nie wyobraża sobie bez nich życia. Jednak niewielu z nas zdaje sobie sprawę z negatywnych konsekwencji spędzania czasu przed ekranem, chorób, które wywołuje. Jedną z nich jest tzw. autyzm cyfrowy. Co to takiego? Czy to jest to samo co prawdziwy autyzm?
Czym jest autyzm cyfrowy?
Autyzm cyfrowy jest bardzo potocznym pojęciem. Nie ma on nic wspólnego z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Nie jest to zaburzenie neurorozwojowe, a pogorszenie stanu psychicznego spowodowane nadmiernym korzystaniem ze smartfonów, laptopów czy tabletów.
Problemy zaczynają się pojawiać u osób, w tym także u dzieci, które przed ekranem spędzają kilka godzin dziennie i przez to przyswajają ogromne ilości informacji, z którymi mózg sobie nie radzi. Najbardziej narażone na to są dzieci i ich mózg, który dopiero się rozwija.
Tendencja do nadmiernego korzystania ze smartfonów, laptopów czy tabletów może mieć różne przyczyny. Może ona być skutkiem:
• używaniem telefonu już od wieku niemowlęcego – uszkadza to mózg i przebodźcowuje dziecko już od najmłodszych lat !!!
• noszenie telefonu od najmłodszych lat, powoduje wpajanie złych nawyków, następuje zatarcie granicy w jego użytkowaniu,
• nawyku częstego korzystania ze smartfona czy innego urządzenia bez konkretnego powodu,
• lęku przed samotnością,
• brakiem zainteresowań skutkujący nadmiarem czasu wolnego,
• problemów w nawiązaniu relacji z innymi ludźmi – nieśmiałe osoby często szukają kontaktów w Internecie, przez co spędzają przed ekranem więcej czasu,
• pracy przed komputerem.
Jak objawia się autyzm cyfrowy?
• uczucie przemęczenia spowodowane nadmiarem odbieranych bodźców,
• problemy z kreatywnym myśleniem – korzystając ze smartfonów analizujemy głównie obrazy, a nie tekst. W konsekwencji nasza zdolność twórczej analizy nowych informacji się pogarsza,
• trudności z koncentracją – przyswojenie informacji z internetu nie wymaga zbyt dużego wysiłku poznawczego, dlatego osłabia to naszą zdolność skupienia uwagi,
• osłabienie więzi z bliskimi osobami, a nawet izolacja,
• trudności z nauką,
• opóźnienie rozwoju,
• nadpobudliwość,
• drażliwość.
Wszystko to wpływa na neuroplastyczność mózgu, czyli zdolność do tworzenia się nowych połączeń nerwowych między neuronami. Skutkuje to pogorszeniem się pamięci, myślenia
i innych zdolności poznawczych. Zmienić może się również sposób odczuwania i wyrażania emocji. Osoby cierpiące na autyzm cyfrowy często czują się kilka lat starsze, niż są w rzeczywistości. Często zachowują się nieadekwatnie do sytuacji.
Przebodźcowanie i ciągłe przemęczenie
Spędzanie kilku godzin dziennie na przeglądaniu informacji w telefonie, korzystaniu z aplikacji, scrollowaniu Instagrama, TikToka czy innych popularnych wśród dzieci aplikacji sprawia, że młodym osobom ubywa energii, przez co czują się przemęczone. Mówi się wtedy o zjawisku przebodźcowania, zwanego też przestymulowaniem, czyli przeciążeniu psychofizycznym wywołanym nadmiarem bodźców, jakie docierają do organizmu. Układ nerwowy zwyczajnie nie radzi sobie z przetworzeniem ich wszystkich i „zamyka się” na kolejne
Problemy z komunikacją i nawiązywaniem relacji społecznych
Jeśli ktoś spędza codziennie kilka godzin w Internecie, zwyczajnie zaczyna mu brakować czasu i energii na spotykanie się ze znajomymi czy rozmowy z rodziną. Poza tym czynności te wydają się mu nudne. Zaniedbuje też obowiązki domowe, a przymus oderwania się od telefonu w celu np. odrobienia lekcji czy zrobienia porządku w domu, budzi drażliwość, a nawet agresję.
Izolacja społeczna
Brak potrzeby utrzymywania kontaktów z innymi rówieśnikami. Istnienie różnych aplikacji typu WhatsApp, Instagram, itp powodują , że duża ilość dzieci i młodzieży wycofuje się z kontaktów ze środowiskiem.
Spadek kreatywności
Ciągłe surfowanie po Internecie zmniejsza nasz umysł do wykonywania tzw. myślenia konceptualnego, czyli myślenia podczas którego analizuje się pewne informacje i szuka nowych rozwiązań, a dzięki temu pojawiają się nowe pomysły. Niestety bezwiedne przeszukiwanie po Internecie zaburza kreatywność, gdzie głównym źródeł przekazu jest obraz.
Problemy z koncentracją
Częściowo wynika to ze zmiany sposobu myślenia. Reszta to zazwyczaj skutek ciągle pojawiającej się chęci zajrzenia w świat wirtualny. Pokusa ta nierzadko ukrywa się pod postacią np. sprawdzenia czegoś tylko pozornie istotnego
Problemy o podłożu psychicznym.
Uzależnienie od telefonu, szczególnie w młodym wieku, ma niebagatelny wpływ na zdrowie psychiczne. Oprócz wspomnianych już trudności z nauką i koncentracją pojawia się też opóźnienie rozwoju mowy i języka, co dodatkowo utrudnia proces nauczania, opóźnienie w rozwoju fizycznym. Ponadto dziecko może mieć wahania nastroju, stać się drażliwe
i nadpobudliwe. Dzieci do rozwoju potrzebują interakcji z otoczeniem. Dzieje się to praktycznie samo w trakcie zabawy. Wtedy mogą rozmawiać ze sobą wzajemnie i z dorosłymi. Czują smak, kształt i fakturę różnych przedmiotów. Są w stanie zauważyć zależności między różnymi zjawiskami. Młody człowiek, któremu często oferuje się telefon bądź komputer przestaje się interesować światem realnym i organizm nie otrzymuje wystarczających ilości wrażeń i bodźców, aby móc się normalnie rozwijać.
Jak walczyć z autyzmem cyfrowym?
• Dbaj o aktywność fizyczna swoich dzieci
• Staraj się znaleźć inne zainteresowania, które czasem wykraczają poza strefę komfortu „ uzależnionego” dziecka
• Poszukaj wspólne hobby
• Wprowadź timer określający czas użytkowania z komputera
• Sesje wyciszające – relaksacyjne
• Nigdy nie zasypiaj z telefonem, nie pozwól na to także dziecku np. by usypiało oglądając bajkę.
• Przed snem należy unikać wszystkiego co wiąże się z multimediami.
Czy autyzmu cyfrowego można się pozbyć?
Autyzmu cyfrowego możemy się pozbyć dzięki spędzaniu jak najmniejszej ilości czasu przed ekranem. Wymaga to wytrwałości, siły i dużo wyrozumiałości dla samego siebie. W tym celu możemy:
• Skupić się na rozwijaniu swojego hobby lub znaleźć sobie zajęcie, które nas zainteresuje
• Często spędzać czas aktywnie na świeżym powietrzu
• Spędzać więcej czasu z bliskimi
• Udać się na konsultację psychologiczną
• Spędzać czas w sposób kreatywny i stymulujący mózg np. na rozwiązywaniu sudoku, łamigłówek, układaniu puzzli czy czytaniu książek
• Usunąć aplikacje pochłaniające nasz czas
• Ustalić dzienny limit czasu przed ekranem
Do owych zaleceń stosować powinien się każdy. Dzięki nim możemy uniknąć negatywnych skutków korzystania z urządzeń elektronicznych.
Autyzm cyfrowy a zaburzenia ze spektrum autyzmu
Autyzm cyfrowy i zaburzenia ze spektrum autyzmu to dwa zupełnie inne stany. Mogą one jednak być mylone, ponieważ ich niektóre objawy są podobne. W obu przypadkach pojawić mogą się opóźnienia rozwojowe oraz osłabienie więzi z bliskimi.
Jak rozróżnić autyzm cyfrowy od zaburzeń ze spektrum autyzmu? Niestety nie jest to takie proste, dlatego z dzieckiem najlepiej udać się do pediatry. Oceni on stan dziecka i w razie potrzeby skieruje je do psychiatry, który zajmie się diagnostyką zaburzeń ze spektrum autyzmu. Porozmawia on z dzieckiem i jego rodzicami oraz zleci wykonanie odpowiednich badań dziecku.
Gdzie szukać pomocy jeśli zauważymy symptomy autyzmu cyfrowego?
Pomoc u specjalisty: psycholog lub psychoterapeuta, którzy będą stosować terapie poznawczo-behawioralną czy też terapię intergratywną.
Opracowała i opisała Katarzyna Kierner
na podst. notatek i informacji otrzymanych podczas szkolenia
„Cyfrowy autyzm – zagrożenia XXI wieku”
przeprowadzonego przez dr Martę Koplejewską
Na podsumowanie, link do krótkiego ale bardzo sugestywnego filmiku – zachęcam do obejrzenia
