Jednym z głównych zadań współczesnego świata jest wzbudzanie w ludziach wrażliwości wobec ożywionej i nieożywionej przyrody oraz wyzwalanie odpowiedzialności i troski o jej dobro. Dla wszystkich bowiem jest już jasne, że działając niszcząco w środowisku swojego życia- człowiek niszczy zarazem samego siebie. Aby wyzwolić w człowieku trwałą gotowość troski i obrony wobec świata przyrody, należy już od najmłodszych lat uświadomić mu to, że jest jej nieodłączną częścią a także ukazywać jej rolę, potęgę i piękno. Ważnym etapem rozwojowym, w którym można wyrobić trwałe pożądane postawy wobec przyrody oraz wzbudzić wobec niej takie pozytywne uczucia jak: życzliwość, zrozumienie, zachwyt, szacunek, radość obcowania, opiekuńczość, troskę, odpowiedzialność, miłość jest okres przedszkolny.
„ Skąd się bierze cisza?
Kto drzewa kołysze
Czemu słonko gaśnie
i kończą się baśnie?
I we śnie- dlaczego-
nie ma nic prawdziwego?”
( J. Ratajczak)
Dziecko poznając świat rozpoczyna od otaczających je rzeczy i zjawisk, a w otoczeniu tym świat rzeczy i zjawisk przyrodniczych ( obok ludzi i techniki) jest najbogatszy i oddziałuje na wszystkie zmysły dziecka swoją wielkością rozmaitych barw, kształtów, zapachów i dźwięków, procesów i zjawisk.
Wiek przedszkolny to okres wzmożonej aktywności poznawczej, dlatego też w edukacji środowiskowej dzieci przedszkolnych należy zwrócić szczególna uwagę na:
– wrażliwość na środowisko przyrodnicze, szacunek do niego, racjonalne korzystanie z niego
– dążność do kontaktu z nieskażonym środowiskiem przyrodniczym
– poczucie odpowiedzialności za stan oraz pomnażanie zasobów pożądanego środowiska przyrodniczego
Dążność do kontaktu dziecka z przyrodą polega na odczuwaniu przez nie emocjonalnej więzi, pragnieniu przebywania w środowisku przyrodniczym.
Dlatego chcąc rozwijać tę postawę należy: organizować częste spacery i wycieczki do obiektów przyrodniczych i ekosystemów w różnych porach roku, organizować sytuacje, aby dziecko w kontakcie z przyrodą doznawało jak najwięcej przeżyć emocjonalnych i intelektualnych. Zaznajamiać dziecko z podstawowymi zasadami ochrony przyrody i wdrażać je do ich przestrzegania.
Zabawy i zajęcia należą do najefektywniejszych form przyswajania dzieciom wiadomości przyrodniczych i umiejętności stopniowego wdrażania do wykonywania zadań, koncentrowania uwagi na określonym okazie przyrodniczym czy zjawisku.
Potrzeby, pragnienia oraz zainteresowania przyrodnicze dziecka przejawiane w zabawach manipulacyjnych, konstrukcyjnych, badawczych, twórczych, ruchowych oraz przy różnych innych okazjach rodzic może wykorzystać w zabawach z dzieckiem. Dzieci mogą gromadzić materiał przyrodniczy przyniesiony ze spacerów czy wycieczek. Jednak rodzic powinien dążyć do tego, aby przy zbieraniu „tworzywa” uchronić dziecko od bezmyślnego gromadzenia tego „co się da” i „ile się da”, a przyzwyczajać do umiejętnego korzystania z darów przyrody, uczenia planowego gromadzenia z przewidywaniem możliwości jego wykorzystania, jak również wspólnego przemyślenia sposobu zmagazynowania i uporządkowania. Tworzywo przyrodnicze skrupulatnie gromadzone stanowi ciekawy materiał manipulacyjny i konstrukcyjny. Im bardziej różnorodne będzie tworzywo dane do dyspozycji dziecku, tym ciekawsze i bardziej twórcze będą jego prace i zabawy.
W zabawach ruchowych i konstrukcyjnych dziecko może przy użyciu tworzywa przyrodniczego m.in. pestek, szyszek, kasztanów oznaczać drogę, teren, układać wzory różnych przedmiotów, mogą też służyć do ćwiczeń liczbowych i zabaw w sklep. Natomiast lekkie nasiona drzew czy ptasie pióra będą miały zastosowanie w czasie zabaw w dmuchanie. Słomka pocięta na kawałki posłuży do robienia obrazków, ozdób choinkowych lub do puszczania baniek mydlanych. Zgromadzone „skarby” posłużą do zrobienia z liści, zasuszonych kwiatów czy traw różnorodnych kompozycji, które ozdobią ich pokój. Z nasion drzew i owoców można zrobić korale dla lalek lub dłuższe dla siebie.
Przepięknie wyglądają zrobione przez dzieci z materiału przyrodniczego różnego rodzaju ludziki, zwierzątka, ptaszki, jarzynowe „kukiełki”. Tego typu zajęcia pobudzają twórczą wyobraźnie dziecka. Stwarzają zatem okazję do ćwiczenia różnych umiejętności w zakresie posługiwania się określonymi narzędziami, a przez to przyczyniają się do rozwijania sprawności manualnych.
Należy również prowadzić z dzieckiem proste doświadczenia z zakresu przyrody nieożywionej uwzględniając m. in. Zmiany konstrukcji ciał pod wpływem temperatury, parowania wody i skraplania się pary, rozpuszczania się niektórych substancji w wodzie ( np. cukru, soli ) i zjawisko krystalizacji.
Ważne miejsce stanowią też hodowle – doświadczenia, np. hodowla w świetle ( na parapecie okiennym ) i w ciemności, hodowla fasoli, owsa, rzeżuchy, cebuli, pietruszki. Opisane doświadczenia i obserwacje przyczynią się do poznania przez dziecko nie tylko zewnętrznego wyglądu roślin, ale smaku i zapachu. Obserwacja ich rozwoju i wzrostu w różnych warunkach, zachęci do ustalania związków między zaobserwowanymi zjawiskami oraz do wyciągania odpowiednich wniosków z obserwacji. Lepiej też zrozumie zależności zachodzące w przyrodzie, to że nieodzownymi czynnikami wzrostu i rozwoju hodowanych roślin są m. in. temperatura, woda, światło, rodzaj ziemi, nawożenie roślin oraz ich właściwa pielęgnacja.
